Hoe Haile Selassie de wereld wakker schudde: Italië valt Ethiopië binnen
In 1935 viel het fascistische Italië Ethiopië binnen. Terwijl de wereld toekeek, werd een onafhankelijk Afrikaans keizerrijk vermorzeld door moderne wapens en gifgas. Maar keizer Haile Selassie gaf zich niet gewonnen – hij nam het woord in Genève en werd het gezicht van verzet tegen imperialisme.
In de jaren 1930 was bijna heel Afrika gekoloniseerd door Europese machten. Alleen Liberia en Ethiopië waren nog onafhankelijk. Ethiopië, met zijn eeuwenoude koninklijke lijn, christelijke tradities en unieke cultuur, stond symbool voor Afrikaanse onafhankelijkheid.
Keizer Haile Selassie kwam aan de macht in 1930. Hij moderniseerde het land, richtte scholen op, verbeterde het leger en voerde hervormingen door. Maar Ethiopië was nog kwetsbaar. Buurland Eritrea was een Italiaanse kolonie. En Benito Mussolini, leider van fascistisch Italië, droomde van een nieuw Romeins rijk in Afrika.
Haile Selassie en Benito Mussolin
De aanval begint
Op 3 oktober 1935 vielen Italiaanse troepen Ethiopië binnen vanuit Eritrea en Italiaans-Somaliland. Ze gebruikten tanks, vliegtuigen, en chemische wapens zoals mosterdgas – verboden door internationale verdragen. Het Ethiopische leger was slecht bewapend: veel soldaten vochten met geweren uit de 19e eeuw, speren en zwaarden.
De strijd was ongelukkig vanaf het begin. Italiaanse vliegtuigen bombardeerden dorpen en legden infrastructuur plat. Toch bood Ethiopië felle tegenstand. In de bergen, bossen en valleien vochten lokale legers met guerrillatactieken tegen de modern uitgeruste indringers.
Maar de technologische kloof was te groot. Italiaanse troepen rukten langzaam maar zeker op naar de hoofdstad Addis Abeba.
De wereld kijkt toe – en doet niets
Italië was lid van de Volkenbond, een internationale organisatie die vrede moest bewaren. Ethiopië ook. Keizer Haile Selassie wendde zich tot de wereldgemeenschap. Hij riep om hulp, benadrukte de agressie en wees op de verdragen die Italië had geschonden.
De Volkenbond veroordeelde de aanval, maar nam geen echte maatregelen. Er kwamen economische sancties tegen Italië, maar cruciale grondstoffen zoals olie en staal werden buiten beschouwing gelaten. Frankrijk en Groot-Brittannië – beide zelf koloniale mogendheden – wilden Mussolini niet te veel voor het hoofd stoten.
De machteloosheid van de Volkenbond werd pijnlijk zichtbaar. Het fascisme had zich op het wereldtoneel laten gelden. En Haile Selassie stond alleen.
De toespraak van Haile Selassie
Op 30 juni 1936 verscheen Haile Selassie voor de Volkenbond in Genève. In keizerlijk gewaad, maar zichtbaar vermoeid, hield hij een toespraak die wereldwijd indruk maakte. Hij sprak in het Frans, de diplomatieke taal van die tijd, en zei:
“Het is ons vandaag, morgen zal het u zijn.”
Hij beschreef het lijden van zijn volk, het gebruik van gifgas, de verwoesting van Ethiopische steden. Hij smeekte de wereld niet om medelijden, maar om rechtvaardigheid. Zijn woorden galmden door de zaal, terwijl Italiaanse afgevaardigden hem uitjouwden.
Hoewel de toespraak geen directe militaire steun opleverde, veranderde het de manier waarop mensen over het conflict dachten. Haile Selassie werd wereldwijd gezien als een symbool van verzet tegen tirannie.
De bezetting van Ethiopië
Italië verklaarde Ethiopië in mei 1936 tot deel van Italiaans Oost-Afrika. Mussolini riep zichzelf uit tot keizer van Ethiopië. Haile Selassie vluchtte naar Groot-Brittannië, waar hij in ballingschap bleef.
Ondanks de bezetting bleef het Ethiopische verzet actief. In veel regio’s werd gevochten. De Italianen hadden de steden, maar op het platteland bleven patriottische legers de strijd voortzetten.
De bezetting duurde slechts vijf jaar. Toen Italië in 1940 de Tweede Wereldoorlog instapte aan de zijde van nazi-Duitsland, werd het een legitiem doelwit voor de geallieerden. In 1941 hielpen Britse en Ethiopische troepen Haile Selassie terug aan de macht.
Een keizer wordt een icoon
Na zijn terugkeer begon Haile Selassie aan de wederopbouw van zijn land. Hij schafte de slavernij af, hervormde het bestuur en probeerde Ethiopië sterker te maken. Maar zijn symbolische rol ging verder dan alleen binnenlands leiderschap.
Voor veel Afrikaanse nationalisten werd hij het bewijs dat onafhankelijkheid mogelijk was. Voor de Rastafari-beweging in Jamaica was hij een messiaanse figuur. Zijn imago – waardig, vastberaden, onverzettelijk – werd een icoon van anti-koloniale strijd.
Ethiopië als waarschuwing
De aanval op Ethiopië in 1935 liet de wereld zien wat er gebeurde als internationale verdragen genegeerd werden en macht voor recht ging. Het was een voorbode van de gruwelen die Europa later zou treffen: agressie zonder consequenties, verdragen die niets waard waren, en een wereldorde die wankelde.
Haile Selassie’s toespraak in Genève was meer dan een pleidooi voor zijn volk. Het was een waarschuwing. Een die de wereld pas jaren later echt zou begrijpen, toen het te laat was.
