De Slag bij Hoogwoud (1256): De Dood van Graaf Willem II van Holland en de West-Friese Opstand

De Slag bij Hoogwoud in 1256 is een van de meest opmerkelijke momenten in de Nederlandse middeleeuwse geschiedenis. Hier sneuvelde graaf Willem II van Holland, de koning van het Heilige Roomse Rijk, tijdens een confrontatie met de West-Friezen. Zijn dood had verstrekkende gevolgen voor de regio en het graafschap Holland.

Graaf Willem II van Holland was een machtige figuur in de 13e eeuw. Naast zijn rol als graaf van Holland werd hij in 1247 gekozen tot koning van het Heilige Roomse Rijk. Deze verkiezing was een belangrijke politieke zet, maar Willem’s positie als koning was verre van stabiel. Hij had te maken met interne verdeeldheid binnen het rijk en moest voortdurend zijn autoriteit bevestigen.

West-Friesland, het gebied dat nu ongeveer overeenkomt met Noord-Holland boven het IJ, was een doorn in het oog van de graaf. De West-Friezen stonden bekend om hun koppige onafhankelijkheid en hun verzet tegen externe heersers. Willem had al eerder geprobeerd het gebied te onderwerpen, maar met weinig succes. Voor hem was het van strategisch belang om West-Friesland te controleren. Niet alleen zou het de macht van Holland uitbreiden, maar het zou ook de veiligheid van het graafschap vergroten door de dreiging van rebelse buren weg te nemen.

In 1256 besloot Willem een nieuwe campagne te starten. Hij trok met een leger naar het noorden, vastberaden om de West-Friezen definitief te onderwerpen. Zijn troepen waren goed bewapend en hij rekende op een snelle overwinning. Maar de winterse omstandigheden en het verraderlijke terrein zouden een grote rol spelen in zijn ondergang.

De confrontatie bij Hoogwoud

De campagne van Willem II begon met een mars naar het hart van West-Friesland. Hij bereikte Hoogwoud, een kleine nederzetting in het gebied, en plande daar zijn volgende zet. De West-Friezen, bekend met het moerassige landschap, wachtten echter niet af. Ze voerden een guerrillaoorlog, gebruikmakend van hun kennis van het terrein om de zwaarbewapende Hollandse troepen in de val te lokken.

Het was hartje winter, en de bevroren bodem leek aanvankelijk een voordeel voor de troepen van Willem. Maar toen het ijs begon te smelten, veranderde het landschap in een moeras. De West-Friezen gebruikten deze omstandigheden in hun voordeel. Ze vielen de troepen van Willem aan op een moment dat ze het minst mobiel waren. Het leger van de graaf raakte in wanorde en werd overweldigd door de lokale strijders.

Willem II zelf raakte geïsoleerd van zijn troepen en werd van zijn paard gehaald. Volgens overleveringen werd hij door de West-Friezen met een bijl gedood. Zijn dood was niet alleen een persoonlijke tragedie, maar ook een grote politieke tegenslag voor het graafschap Holland en het Heilige Roomse Rijk.

Het lot van Willem’s lichaam

Na zijn dood begroeven de West-Friezen Willem’s lichaam in het moeras. Dit was een symbolische daad, bedoeld om hun overwinning te markeren en de Hollandse troepen te vernederen. Jarenlang bleef het lichaam van Willem verborgen, totdat zijn zoon Floris V het in 1282 liet opgraven na zijn eigen succesvolle campagne tegen de West-Friezen. Het werd vervolgens herbegraven in de Abdij van Middelburg, een plaats die meer paste bij de status van een koning.

De gevolgen van de slag

De dood van Willem II had verstrekkende gevolgen. Voor het graafschap Holland betekende het een periode van politieke instabiliteit. Willem’s zoon, Floris V, was op het moment van de slag nog een kind en niet in staat om het leiderschap op zich te nemen. Dit liet Holland kwetsbaar achter, zowel intern als extern. Het duurde jaren voordat Floris volwassen werd en de macht volledig kon overnemen.

Voor de West-Friezen was de overwinning bij Hoogwoud een belangrijke morele en politieke triomf. Het bevestigde hun onafhankelijkheid en hun vermogen om weerstand te bieden tegen een veel machtiger vijand. Maar de overwinning bracht ook een zware prijs met zich mee. Het conflict met Holland bleef voortduren, en de regio zou nog decennialang te maken krijgen met oorlog en repressie.

Floris V en de wraak op West-Friesland

Toen Floris V uiteindelijk volwassen werd, maakte hij het een van zijn belangrijkste doelen om West-Friesland te onderwerpen. Hij organiseerde meerdere militaire campagnes tegen het gebied, vastberaden om de dood van zijn vader te wreken en de Hollandse controle over de regio te herstellen.

In 1282 leidde Floris een succesvolle expeditie naar West-Friesland. Hij versloeg de West-Friezen in een reeks veldslagen en slaagde erin hun gebied onder Hollandse controle te brengen. Het lichaam van Willem II werd teruggevonden en met groot ceremonieel herbegraven, wat het einde markeerde van een lange periode van conflict.