Waarom gaf Chroesjtsjov de Krim aan Oekraïne?

In 1954 gebeurde iets wat vandaag de dag nog steeds de gemoederen bezighoudt: Nikita Chroesjtsjov, leider van de Sovjet-Unie, besloot de Krim over te dragen van Rusland naar Oekraïne. Maar waarom deed hij dat? Was het een strategische zet, een symbolisch gebaar, of gewoon een vergissing? Het antwoord is een mix van politiek, economie en persoonlijke motieven.

De Krim was sinds de 18e eeuw een belangrijk deel van Rusland. Onder tsarina Catharina de Grote werd het schiereiland in 1783 geannexeerd van het Ottomaanse Rijk. Het gebied werd een strategisch bolwerk, met de havenstad Sebastopol als thuishaven van de Russische Zwarte Zeevloot.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Krim zwaar getroffen. Duitse troepen bezetten het gebied, en na de herovering door het Rode Leger in 1944 deporteerde Stalin bijna de gehele Krim-Tataarse bevolking naar Centraal-Azië. De regio werd daarna voornamelijk door Russen en Oekraïners bevolkt.

Waarom 1954?

In 1954 vierde de Sovjet-Unie het 300-jarig jubileum van de “hereniging” van Rusland en Oekraïne, een gebeurtenis die teruggaat naar het Verdrag van Perejaslav in 1654. Dit jubileum was voor Chroesjtsjov de perfecte aanleiding om een symbolisch gebaar te maken: de overdracht van de Krim van de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek (RSFSR) naar de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek (USSR).

Chroesjtsjov presenteerde dit als een daad van vriendschap en solidariteit tussen de Russische en Oekraïense volkeren. Het leek een onschuldige beslissing binnen de context van de Sovjet-Unie, waar landsgrenzen tussen deelrepublieken weinig praktische betekenis hadden. Niemand had toen kunnen voorspellen dat deze grens in de toekomst internationale spanningen zou veroorzaken.

Economische en logistieke redenen

De Krim had te maken met enorme economische en infrastructurele uitdagingen na de Tweede Wereldoorlog. Het schiereiland was zwaar beschadigd en moest opnieuw opgebouwd worden. Tegelijkertijd was de Krim afhankelijk van Oekraïne voor watervoorziening, elektriciteit en transport.

Door de Krim aan Oekraïne toe te wijzen, werd het eenvoudiger om de regio te beheren en te herstellen. De Oekraïense autoriteiten waren al betrokken bij veel projecten op de Krim, en een formele overdracht zou de bureaucratie verminderen. Dit was waarschijnlijk een praktische overweging van Chroesjtsjov en zijn regering.

Chroesjtsjovs persoonlijke band met Oekraïne

Chroesjtsjov had zelf een sterke persoonlijke band met Oekraïne. Hij bracht een groot deel van zijn politieke carrière door in het land en was van 1938 tot 1949 de leider van de Oekraïense Communistische Partij. Zijn connecties met Oekraïne kunnen hebben bijgedragen aan zijn besluit om de Krim aan Oekraïne te schenken. Het was een symbolische daad die zijn loyaliteit aan beide landen benadrukte.

Politieke context in de Sovjet-Unie

De Sovjet-Unie was in de jaren vijftig nog steeds een eenheid, waarin de interne grenzen vooral administratief en symbolisch waren. De overdracht van de Krim was geen onderwerp van debat of controverse binnen de partij, omdat men ervan uitging dat deze grenzen nooit internationale grenzen zouden worden. De nadruk lag op de eenheid van de Sovjet-volkeren, niet op de vraag of een regio Russisch of Oekraïens was.