Margaret Keane: De Tragische Waarheid Achter de Meesteres van de Grote Ogen

Haar schilderijen keken je aan zoals niemand dat ooit had gedaan. Grote ogen, vol verdriet, verwondering en geheimen. Maar het zou jaren duren voordat de wereld wist wie ze werkelijk had geschilderd.

De kunst van de ogen

Wanneer je kijkt naar een schilderij van Margaret Keane, voel je meteen dat er iets gebeurt. De kinderen, vrouwen en soms zelfs dieren op haar doeken lijken je rechtstreeks aan te kijken. Niet op een speelse of vrolijke manier, maar met een diepgang die je dwingt om te blijven staren. Het was een stijl die in de jaren 50 en 60 razend populair werd. Posters, ansichtkaarten en reproducties vlogen over de toonbank. Maar als je in die tijd vroeg wie de kunstenaar was, kreeg je één naam: Walter Keane. Haar man.

Walter Keane

Jarenlang kreeg hij alle eer, verscheen hij in interviews en gaf hij demonstraties waarin hij de stijl ‘Big Eyes’ introduceerde aan het grote publiek. Maar achter gesloten deuren schilderde Margaret dag en nacht, terwijl Walter de wereld voorgelogen hield. Het verhaal van Margaret Keane is er één van onderdrukking, misbruik en uiteindelijk gerechtigheid.

De jonge jaren van Margaret Keane

Margaret D. Doris Hawkins werd geboren op 15 september 1927 in Nashville, Tennessee. Al op jonge leeftijd toonde ze interesse in tekenen en schilderen. Toen ze een kind was, raakte ze gedeeltelijk doof door een complicatie tijdens een operatie. Hierdoor begon ze mensen intensief aan te kijken om hun emoties te lezen, wat haar later zou inspireren tot haar kenmerkende stijl.

Ze studeerde aan de Traphagen School of Fashion in New York en trouwde jong met Frank Ulbrich, met wie ze een dochter kreeg. Dat huwelijk hield niet stand. Ze verhuisde naar San Francisco, op zoek naar een nieuw leven en een plek waar ze haar passie voor kunst kon uitbouwen.

In 1955 ontmoette ze Walter Keane op een kunstmarkt. Hij was charmant, praatgraag en beweerde ook schilder te zijn. Ze trouwden snel. Wat Margaret toen nog niet wist, was dat deze beslissing haar leven voorgoed zou veranderen.

De opkomst van ‘Big Eyes’

Margaret schilderde dag en nacht in hun huis in North Beach. Ze werkte in stilte, terwijl Walter haar werken meenam en tentoonstelde in cafés, restaurants en kleine galeries. Eerst zei hij dat zijn vrouw ze had gemaakt. Maar toen bleek dat klanten meer geïnteresseerd waren als hij zelf zei dat hij de kunstenaar was, veranderde het verhaal.

Margaret was verlegen en introvert. Ze durfde zich niet te verzetten. Walter daarentegen had een enorm talent voor zelfpromotie. Hij verkocht de schilderijen met flair, bedacht hele verhalen bij de ogen en wist de pers te bespelen. De ‘Big Eyes’-reeks werd een cultureel fenomeen. Hollywoodsterren kochten ze, Time Magazine schreef erover, en zelfs Andy Warhol noemde het werk iconisch – al vond hij het verschrikkelijk. “I don’t think they’re great,” zei hij, “but they are very original. That’s what art is all about.”

Leven in een leugen

In interviews vertelde Walter dat hij ‘s nachts werkte aan zijn schilderijen, terwijl de stad sliep. Hij beweerde dat de ogen het venster naar de ziel waren en dat hij dieper keek dan de meeste kunstenaars. Intussen zat Margaret opgesloten in haar atelier, geïsoleerd van vrienden en familie. Walter dwong haar tot absolute geheimhouding. Ze mocht niemand vertellen dat zij de echte kunstenaar was.

Hij gebruikte intimidatie, psychologische manipulatie en dreiging. Volgens Margaret had hij haar verteld dat als ze de waarheid zou zeggen, niemand haar zou geloven, en dat hij haar dochter iets zou aandoen. Deze constante angst hield haar jarenlang stil. Ze ontwikkelde een nerveuze aandoening en begon haar geestelijke gezondheid te verliezen.

Het succes van de schilderijen groeide ondertussen verder. Er werden zelfs Keane Galleries geopend in grote steden. De prints en posters brachten miljoenen op. Maar Margaret leefde in een gouden kooi.

Breken met Walter

In de jaren 70 begon er langzaam iets te veranderen. Het huwelijk liep op de klippen en in 1965 was de breuk definitief. Margaret verhuisde met haar dochter naar Hawaï. Daar vond ze eindelijk rust – en kracht. In 1970 bekeerde ze zich tot het Jehova’s Getuigen-geloof, wat haar volgens eigen zeggen hielp om haar stem terug te vinden.

In 1970 deed ze iets wat ze al jaren had willen doen: ze vertelde publiekelijk dat zij de echte schilder van de Big Eyes was. Ze gaf interviews, vertelde haar kant van het verhaal en maakte een einde aan de leugen. Walter ontkende alles. Hij lachte haar uit in de media en noemde haar krankzinnig. Maar Margaret ging niet meer terug.

In 1986 daagde ze hem voor de rechter wegens smaad. De rechtszaak, Keane vs. Keane, werd een nationaal media-evenement. Margaret’s advocaat stelde een eenvoudige maar briljante vraag aan de rechter: laat ze allebei ter plekke een schilderij maken in de rechtszaal.

Walter weigerde, met de smoes dat hij een schouderblessure had. Margaret schilderde een Big Eyes-portret in slechts 53 minuten – live, voor jury en rechter. De zaak was beslist. Margaret won en kreeg een schadevergoeding van vier miljoen dollar toegewezen (al heeft ze dat bedrag nooit ontvangen).

Erkenning en eerherstel

Na de rechtszaak begon de kunstwereld Margaret eindelijk te erkennen als de echte maker van het Big Eyes-oeuvre. Toch bleef er een zekere afstand tussen haar werk en de gevestigde kunstelite. Critici vonden het sentimenteel en commercieel. Maar in de ogen van het publiek – en zeker in de popcultuur – groeide haar status alleen maar.

Margaret Keane

In de jaren 90 en 2000 verschenen er documentaires en interviews. Bekende artiesten zoals Tim Burton, die zelf al sinds zijn jeugd fan was van Keane’s werk, droegen bij aan haar herwaardering. In 2014 maakte Burton de speelfilm Big Eyes, met Amy Adams als Margaret en Christoph Waltz als Walter. De film bracht haar verhaal naar een wereldwijd publiek en zorgde voor een heropleving van interesse in haar werk.

Margaret bleef schilderen tot ver in haar negentigste levensjaar. Haar stijl evolueerde, maar de ogen bleven altijd centraal staan. Ze woonde de laatste jaren van haar leven in Napa, Californië, waar ze ook haar eigen galerie runde. Op 26 juni 2022 overleed ze op 94-jarige leeftijd.

Ogen die alles zagen

Het verhaal van Margaret Keane is niet alleen een verhaal over kunst. Het gaat over identiteit, eigenaarschap, en de kracht om op te staan na jarenlange onderdrukking. In een tijd waarin vrouwen zelden serieus genomen werden als kunstenaar, moest Margaret niet alleen vechten voor erkenning, maar ook tegen de man die haar jarenlang gebruikte.

Wat haar werk zo bijzonder maakt, is de combinatie van eenvoud en emotie. Elk gezicht dat ze schilderde, elke traan, elke blik – ze kwamen uit haar eigen leven. Uit haar eenzaamheid, haar lijden, en uiteindelijk haar overwinning. Je kunt het zien in die ogen. Ze keken niet alleen naar je – ze zagen je.